İspanyolca için kolları sıvamadan önce arama motoruna yazdığımız sorudur bu. İçten içe cevabını da biliriz aslında, çünkü nihayet hiçbir dili öğrenmek kolay değildir. Dahası, “kolay” ve “zor” gibi nitelemeler için nesnel ölçütler de yoktur. Her ne kadar günümüzde bazı kurumlar dilleri zorluk derecesine göre sınıflandırmış olsa da aslında elimize bir mezura alıp bir dili öğrenmenin ne kadar yorucu olacağını ölçemeyiz. Yani bu sorunun cevabı, tıpkı aynanın yansıttığı görüntü gibi, soruyu soran kişiye göre değişecektir. İspanyolca öğrenmek arkadaşım için çok kolay ama benim için çok zor olabilir. Bu, İspanyolcadan çok benimle ilgilidir.
Yapay zekâ teknolojisi henüz kendisine soru soran kişiye göre cevap üretecek kadar gelişemedi, dolayısıyla arama motorları döküm yaparken bizim kişisel özelliklerimizi, örneğin kişiliğimizi, sosyal becerilerimizi, matematiksel zekâmızı, vs. hesaba katamıyor. Ama yine de “acaba zor mudur” diye soruyoruz onlara, çünkü içimizdeki hevesi arttıracak (kim bilir, belki de söndürecek) bir şeyler okumak, neticede biraz cesaret alıp harekete geçmek istiyoruz. Bu yazıda ikisi de olmayacak. Çünkü İspanyolca öğrenme sürecini “kolay” ya da “zor” gibi nitelemelerin ötesinde, birçok etkeni göz önünde tutarak, tarafsız bir yaklaşımla ele alacağız. Kıyaslama içinse günümüzde hemen herkesin en azından okulda öğrendiği İngilizceyi kullanacağız. Böylece okuyanlara hazır bir karar değil, çözümlemek için daha fazla düşünmelerini gerektirecek verimli bir kararsızlık vereceğiz. İspanyolca öğrenmek kolay mı zor mu, bunu siz söyleyeceksiniz.
1- Dilbilgisi
İspanyolca dilbilgisi İngilizceninki kadar hızlıca kavranabilecek bir yapıda değil. Bunun birkaç sebebi var: Öncelikle fiiller her zamanda bütün şahıslara göre ayrı çekimleniyor, dahası en çok kullanılan fiillerin çok büyük bir kısmı düzensiz. İspanyolca fiil çekimleri bu yüzden pek çok öğrencinin gözünü korkutuyor. Gerçekten de başlangıçta bu çekimleri hatırlamak çok zor çünkü dilin kendine has fonetik bütünlüğünü kavramak epeyce zaman alıyor. Burada yılmamak çok önemli, bir dili sökmenin devam etmekten başka yolu yok! İnsan nelere alışmıyor, değil mi? Tekrar ettikçe öğreniyoruz.
Bunun yanında İspanyolcanın anlaması vakit isteyen kendine has bazı ayrımları da var: Olmak anlamına gelen “Ser” ve bir konumda ya da bir durumda olmak anlamına gelen “Estar” fiilleri; her ikisi de Türkçeye "için" olarak çevrilen “Por” ve “Para” edatları gibi. Birçok öğrenci için kafa karıştırıcı olabilen bu ayrımların mantığını çözmek de biraz uğraştırıyor. Elbette İspanyolca cümle yapısında, Türkçedeki nesne ve dolaylı tümlece karşılık gelen “complemento directo” ve “complemento indirecto” ögelerini yerli yerine oturtmanın da üzerine eğilmeyi gerektiren bir diğer başlık olduğunu söyleyebiliriz.
Fakat İspanyolca dilbilgisinin belki de en zahmetli tarafı, Türkçeye dilek-şart kipi olarak da çevirebileceğimiz “subjuntivo” yapısı. İspanyolcada bazen istek, dilek ve şart belirtmek amacıyla; bazen şüphe, ihtimal ve belirsizlik anlamlarını karşılamak için; bazen de iki farklı öznenin söz konusu olduğu birtakım cümleleri birleştirirken subjuntivo kullanılıyor. Hepsinin temelinde bir İspanyolca düşünme biçimi var elbette. Örnek vermek gerekirse, İspanyollar “gelmeni istiyorum” demiyor, “istiyorum ki gelesin” diyorlar; bu nedenle, bu cümlede “gelmek” fiilini dilek kipine göre çekimlemek gerekiyor, böylece subjuntivonun sınırları içine giriyoruz. Ya da “onun ne yapacağına bağlı” derken, onun ne yapacağı belli olmadığı için, yine yapmak fiilini subjuntivoya göre çekimliyoruz. Subjuntivonun getirdiği iki zorluk var; birincisi fiil çekimlerini tamamen değiştiriyor (evet, belirli bir örüntüyü takip etse de subjuntivo çekimlerini ayrıca çalışmak gerekiyor), ikincisi bu yapının nerede kullanılacağını tam olarak anlamak bu çekimleri ezberlemekten daha fazla zaman alıyor.
2- Kelime dağarcığı
Yabancı dil olarak İngilizceyi referans alıp İspanyolca çalışmaya başlayan bir Türk öğrencinin İspanyolca kelimelerle tanışırken karşılaştığı ilk engel masculino/femenino yani eril/dişil ayrımıdır. İspanyolcada (birkaç küçük istisna dışında) bütün kelimeler eril ya da dişildir, bu ayrımlar kelimelerin önüne gelen (el/la/los/las gibi) belirli ya da (uno/unos/una/unas gibi) belirsiz tanımlıklarda görünür olur. Ama kelimelerden hangisinin eril hangisinin dişil olduğunu önceden kestirmek kolay değildir. Bu nedenle kelimeleri mutlaka articulo yani tanımlıklarıyla birlikte tanımak ve öğrenmek gerekir. İngilizceye göre işleri biraz daha zorlaştıran bir farklılık!
Öte yandan, İngilizce biliyorsanız her halükârda işiniz daha kolay. Çünkü hafızanızdaki kelime dağarcığının hatırı sayılır bir kısmını İspanyolcaya aktarabilirsiniz. İspanyolcada ilerledikçe Latince kökenli kelimelerin ufak tefek ses değişimleriyle her iki dilde de bulunduğunu fark edeceksiniz. Bu da büyük bir kazanım anlamına geliyor. Elbette İngilizlerin “false friend” dedikleri yanıltıcı kelimelere dikkat etmelisiniz! İngilizce bilmiyorsanız bu kelime dağarcığını edinmek için çok daha fazla çaba göstermek zorunda kalacaksınız. Ama bir kere öğrendiğinizde, bu defa aynı kolaylık İngilizce için geçerli olacak. Kısacası, kelime ezberlemekten kaçış yok!
3- Telaffuz
Bir Türk öğrenci için İspanyolcanın en sevimli tarafı telaffuz olabilir. Çünkü Fransızca ya da İngilizcedeki gibi kişiyi yanıltacak ya da Türk ağız yapısını zorlayacak sesletimleri yok. Alfabeyi ve birkaç basit kuralı öğrendikten sonra yanlışsız okumak mümkün oluyor. Dilin kendine has bazı sesleri elbette var ama bunlar bir Türkçe konuşuru için çok ayrıksı sesler değil. Dolayısıyla yabancı dillere “benim dilim dönmüyor” diyenler için İspanyolcada bu engel ortadan kalkıyor diyebiliriz.
4- Kaynaklar, özellikle sözlükler:
Şu yazıda belirtildiği gibi; Türkiye’de İngilizce, Fransızca ve Arapça dışındaki dillerle doğrudan ilişki kurmak zordur çünkü bu diller için yazılmış Türkçe kaynaklar sınırlıdır. İspanyolca için de aynı şey geçerli. Her ne kadar son 10 yılda Türkiye’de İspanyolca öğrenimi epeyce ilerlemiş olsa da derli-toplu matbu kaynaklar İngilizceye kıyasla hâlâ çok az. Hepsinden önemlisi, günümüzde bir öğrencinin ya da çevirmenin işini çok kolaylaştıran (Tureng ya da Zargan gibi) profesyonel Türkçe-İspanyolca çevrimiçi sözlüklerimiz yok. Bu nedenle (özellikle seviyemiz ilerledikçe) İspanyolcaya ister istemez İngilizce üzerinden ulaşmaya çalışıyoruz; örneğin subjuntivo alıştırmaları için İngilizce kitapları indiriyoruz, çevrimiçi sözlük olarak WordReference ya da SpanishDict kullanıyoruz. İngilizce bilmeyenler ise bu gibi kaynaklardan hiç yararlanamıyor.
5- Daha az maruz kalmak:
Şurası bir gerçek ki her bakımdan en çok maruz kaldığımız dil İngilizce. Okulda, sokakta, iş yerinde, ekranda, müzikte... Gözümüze çarpıyor, kulağımıza çalınıyor ve (ne yazık ki) kelime kelime dilimize sızıyor. Hiç İngilizce çalışmayan birisi bile ilköğretimdeki zorunlu derslerden dolayı İngilizceyi bilmese de tanıyor. İspanyolcayı ise neredeyse hiç duymuyoruz, bu nedenle bizim için İngilizce gibi “tanıdık bir yabancı” değil. Yani tıpkı kaynaklarına ulaşmak için olduğu gibi, bu dile “aşina” olmak için de fazladan ve bilinçli bir çaba göstermek gerekiyor. Aslında İspanyolca olması gerektiği yerde ama İngilizce sürekli yayıldığı için diğer diller gitgide bize daha uzak geliyor. Öyle ya da böyle, her halükârda aynı sonuca varıyoruz: İster kaynakları bulmak için olsun isterse pratik yapmak için olsun, İspanyolca için daha fazla emek harcamak şart.
Bu incelemeden sonra siz ne dersiniz? İspanyolca öğrenmek sizce kolay mı zor mu?